MASTAR:
Mastarlar temelde mimli ve mimsiz olmak üzere ikiye ayrılır.
Mimsiz mastarlar semai(kuralsız)dir. Yani Araplardan işitildiği gibi kullanılır. Her hangi bir kurala bağlı değildir. Sülasi mastarlar böy-ledir. Sülasi mastarların dışındaki mastarlar ise kuralladır.
Mimli mastarlarda müzarinin aynel fiiline bakılır. Eğer müzarinin aynel fiili meftuh veya mazmum ise mimli mastar mimin ve ayının fethası ve fanın sükûnu ile مَفْعَلٌ (mef’elün) vezninde gelir. Ancak saz olan mimli mastarlar bunun dışındadır ki, bunlar; müzaride aynel fiili meftuh veya mazmum olmasına rağmen kural dışı olarak مَفْعِلٌ (mef’ilün) vezninde gelirler. Kural dışı olarak مَفْعِلٌ mef’ilün vezninde gelen mimli mastarlar şunlardır:
مَطْلِعٌ ، مَغْرِبٌ ، مَشْرِقٌ ، مَجْزِرٌ ، مَسْكِنٌ ، مَنْبِتٌ ، مَنْسِكٌ ، مَفْرِقٌ ، مَسْقِطٌ ، مَحْشِرٌ ، مَجْمِعٌ ، مُسْجِدٌ
Eğer müzarinin aynel fiili kesra ise mimli mastarlar mimin ve ayı-nın fethası ve fanın sükûnu ile مَفْعَلٌ (mef’elün) vezninde gelirler. Ancak مَرْجِعٌ مَعْجِبٌ ، مَصِيرٌ ، مَحِيضٌ hariç. Bu mastarlar şaz olma-makla beraber kurala nuhalif olarak مَفْعِلٌ(mef’ilün) vezninde gelir-ler. Müzaride aynel fiili kesra olan fiillerin ismizaman ismi mekân olan mimli mastarları مَفْعِلٌ (mef’ilün) vezninde gelir. Bu kural sa-hih ve ecvef fiillerde böyledir.
Nakıs Fiillerde; mastar, İsmi Zaman, ismi mekân, bütün bablarda mimin ve ayn’nın fethasi ile مَفْعَلٌ (mef’elün) veznide gelir.
Misal Fiillerde; mastar, İsmi Zaman, ismi mekân, bütün bablarda ayn’nın kesri ile مَفعِلٌ (mef’ilün) vezni üzere gelir.
Lefif-i Makrun; Nagıs gibidir. مَفْعَلٌ (mef’elün) vezninde gelir.
Lefif-i Mefruk; Misal fiil gibidir. مَفْعِلٌ (mef’ilün) vezninde gelir.
Eğer fiil sülasi üzerine zaid olursa, mastar mimi, İsmi zaman, İsmi Mekân, İsmi Mef’ul sülasinin dışındaki her babda meçhul müzari-nin vezni üzerine olur. Muzaraat harfi mazmum mimle değiştirilir.
Yani Mimli Mastar: Kök harflerinin başına م harfi eklenerek yapı-lan mastardır.
1. Mimli mastar مَفْعَل kalıbındadır; kök harflerinden so-nuncusu illet harfi ise mastar, مَفْعِل kalıbındadır.
2. Mezid fiilde, fiilin ismi meful kalıbında gelir. Mimli masta-rın sonuna ة eklenebilir.
Masdar’ı cari
acer, şecer, insan ve racul gibi camit isimlerin ekmel, esved gibi sıfatların sonuna kendisine muttasıl (bitişik) te, müşeddet (şeddeli) ye getirmekle yapılan masdarlardır. إنْسَانِيَّتْ gibi.