Emsile.com

Vezni: تَفَعَّل يَتَفَعَّلُ تَفَعُّلًا mevzunu: تَكَلَّمَ يَتَكَلَّمُ تَكَلُمًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir ta, fael fiili ile aynel fiili arasına aynel fiili cinsinden bir harf ziyade edilir. Yani aynel fiili şeddeli yapılır. Binası:
1. Tekellüf ( bir şeyi zoraki yapmak ve itina göstermek) içindir. ( تَكَبَّرَ ) büyüklendi ( كَبَّرَ ) büyüttü ( كَبُرَ ) büyük oldu.
2. Matlubun ( İstenileni) tedricen (azar azar) elde edildiğini ifade etmek içindir. ( تَعَلَّمَ ) öğrendi ( عَلَّمَ ) öğretti ( تَجَرَّعَ المَرِيضُ المَاءَ ) hasta suyu yutkuna yutkuna içti. ( تَعَلَّمْتُ العِلْمَ ) ilmi (azar azar) öğrendim.
3. Tefil babının mutavaatını ifade etmek içindir. ( مَزَّق القَهَاتُ الّحْمَ ) kasap eti parçaladı. ( تَمَزَّق اللَّحْمُ ) et parçalandı.
4. İttihaz ( bir şey edinmek) içindir. Bu durumda genellikle isimden fiil türetilir. (ألأوِسَادَةُ ‘) yastık (تَسَوَّدَ ) yatık edindi.
5. Bir işten uzaklaşmaya, sakınmaya delalet etmek içindir. ( أثِمَ ) günah işledi ( تَأثَّمَ زَيْدٌ ) Zeyd günahtan kaçındı.
6. Sayrureti ifade içindir. ( تَحَجَّرَ الطِّينٌ ) çamur taş kesildi ( تَأيَّمَنِ المَرْأةُ ) kadın dul oldu.
7. Talep (istek) içindir. ( تَعَجَّلَ زَيْدٌ ) Zeyd acele etti.
8. Bir yere intisabı (bağlılığı) ifade içindir. ( تَكَسَّنَ زَيْدٌ ) Zeyd çölde ikamet etti.
9. Şikâyeti ifade etmek içindir. ( تَظَلَّمَ سَلِيمٌ مْنْ جَارِهِ ) selim komşusunun zulmünden şikâyet etti.
10. Telebbüs (giydirmek) ifade etmek içindir. ( الإبْنُ ‘ تَبَنَّي زَيْدٌ يُوسُفَ ) Zeyd gömlek giydi.

NOT:
tefe'ul ve tefaaul bablarının fael fiilinde 10 harften biri olduğu zaman bu babların "te"si bu harflere kalbolunur.
10 harf: ت ث د ذ ز س ص ض ط ظ

( إدَّثَّرَ ) sakındı ( تَدَثَّرَ ) idi ( ت ) ile ( د ) ın mahreçleri birbirine yakın olduğundan ( ت ) (د ) a çevrildi. ( دَدَثَّرَ ) oldu. Bir kelimede aynı cinsten iki harf bulundu. İkisi de harekeli dolayısıyla idgamı vaciptir. İdgam yapmak için birinci ( د) ın harekesini hazf edildi birincisi sakin ikincisi harekeli oldu. Birinci ( د ) ikincisine idgam edildi, idgamdan dolayı ikinci ( د ) a bir şedde verildi. Sakinle başlamak mümkün olmadığından evveline bir hemze-i vasıl getirildi (إدَّثَّرَ ) oldu.
Bu fiilin çrkimi:
اِدَّثَّرَ يَدَّثَّرُ اِدَّثُّرًا فَهُوَمُدَّثِّرٌ وَذَاكَ مُدَّثَّرٌ لَمْ يَدَّثَّرْ لَمَّايَدَثَّرْ مَايَدَثَّرُ لايَدَّثَّرُ لَنْ يَدَّثَّرَ لِيَدَّثَّرْ لاَيَدَّثَّرْ اِدَّثَّرْ لاَتَدَّثَّرْ