harfi cer

Mefulü leh ten cerri hazif için 3 şart vardır;

1.Mefulü leh muallel fiilin faili için iş olacak
2.Mefulü leh meydana gelmekte muallel fiiile yakın olacak
3.Mefulü lehin faili ile muallel fiilin faili aynı olacak
(muallel fiil; bir sebebe binaen yapılan iş demektir.)


bu şartlar mevcut olduğunda kelimenin mefulü leh olduğu anlaşılıp, hafiflik için harfi cer hazfedilir.

mesela;ضَرَبْتُ زَيْدا تَأْدِيباً aslında ضَرَبْتُ زَيْدا لِىالتَّأْدِيبِ idi. "ben zeydi edeplenmesi için dövdüm"

zarfı lağv; eğer hazfedilen müteallak umumi fiiillerden olmazsa veya müteallak hiç hazfolunmazsa zarfı lağv isimlendirilir.

umumi fiiller; كان حصل وجد ثبت وقع اسْتَقَرَّ

mesela; ذيد في الدار fii harfi cer dari mecrur müteallak hazfedilmiş.
Bu misal "zeyd evdedir" manasına geliyorsa harfi cerin müteallakı mahzüf "حص ل dir. ve في الدار zarfı müstegardır.

ancak eğer misal zeydin evde oluşundan değilde evde yaptığı işten mesela yemek yemesinden bahsediyorsa o zaman müteallak umumi fiil olmaz. dolayısıyla fiddari zarfı lağv olur.

harfi cerin zaid olması demek; harfi cer olsada, olmasada kelamda mana bakımından değişiklik olmaması demektir.

harfi cer semaen veyakıyasen zaid olabilir.
semaen zaid olmak 6 mevzidedir.

1. fail makamında: كَفى بِالله hz. Allah kafi geldi. be harfi cer allahi mecrurudur. bu cümlede fail olan allahi deki ب zaiddir. yani be olmasada mana değişmez.zaid olduğu için müteallak almaz.

2. meful makamında: ضرب زيد بعمر darabe fiil, zeyd fail, amr mefuldür. be harfi cer amr mecrurudur. meful makamında zaiddir. müteallak almaz.

harfi cerlerden asla müteallak almayanlar, yani rubbe - haşa - hala - ada- levla - lealle harfi cer olarak diğerlerinden daha zayıftır. bu yüzden müteallak almazlar.


2. kısım yani bazen alanlar (be-min-lam-kef) zaid olarak kullanıldıklarında müteallak almazlar. bunun dışında müteallak alırlar.