Tefaul babı

 Vezni: ـَفَاعَلَ يَتَفَاعَلُ تَفَاعُلَا mevzunu: تَبَاعَدَ يَتَبَاعَدُ تَبَاعُدًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir ( ت )ta, fael fiili ile aynel fiili arasına birا ) (elif ziyade edilir.
Binası: müşareket ( bir işte ortaklık) içindir. Bu müşareket iki kişi ile çok kişi asasında olur.

A ) İki kişi arasındaki müşareket: ( تَبَاعَدَ زَيْدٌ عَمْرًا ) Zeyd Amr’dan uzaklaştı.

NOT:

1- Bu bab ile ( مُفَاعَلَ ) mufaale babının iki kişi arasında olan müşareketi arasındaki fark şudur: ( مُفَاعَلَ ) babı muayyen faile isnat olunur. ( تَفْاعُلْ ) babı ise muayyen olmayan faile isnat olunur. Mesela Zeyd Amr’ı daha çok dövse ( ضَارَبَ زَيْدٌ عَمْرًا ) denir. Eğer dövmek her iki taraftan aynı ise ( تَضَارَبَ زَيْدٌ عَمْرًا ) denir.
B ) çok kişi arasındaki müşareket: ( تَصَالَحَ القَوْمُ قَوْمًا ) kavimle kavim sulhlaştı.
2- (مُفَاعَل ) babının mutavaatını ifade etmek içindir( بَاعَدْتُهُ فَتَبَاعَدَ ) onu uzaklaştırdım, oda uzaklaştı ( تَفَاخَرَ حَسَنٌ ) hasan kendi kendine övündü, kibirlendi.
3- İzhar (kendisinde olmayanı var göstermek) ifade etmek içindir. ( تَمَارَضْتُ ) hasta olmadığım halde hasta gibi göründüm ( تَنَاوَمَ وَ تَغَافَلَ ) uyur ve dalgın göründüm.
4- Fiilin tedricen (yavaş yavaş) meydana getirdiğini ifade eder ) ( تَوَارَدَ الطُّلاّبُtalebeler (peyder pey) geldiler
5- Lazımı ifade eder ( تَعَالَي المَاءُ ) su yükseldi

NOT:
a- Bu babdan olan (تَعَالَي ) fiili tenzih ve takdis makamında Allah ismine kullanılır ve arkasından genellikle ( تَبَارَكَ ) fiilide bulunur. Bu iki fiil çekim yapılmaz ve Allah tan başkası için kullanılmaz.
b- Bu babdan olan ( إثَّاقَلَ ) aslında ( تَثَاقَلَ ) idi ( ت) ile ( ث) nin mahreçleri yakın olduğundan ( ت ) yi (ث ) ye kalb ettik ( ثَثَاقَلَ ) oldu. Bir kelimede aynı cinsten iki har bulundu ikisi harekeli, idgamı vacip. İdgam yapmak için birinci ( ث ) nin harekesini hazf ettik birinci ( ث) sakin ikincisi harekeli oldu. Bunun için idgam ettik. İkinci ( ث ) ye idgamdan dolayı bir şedde verdik. Sakinle başlamak mümkün olmadığından evveline bir hemze-vasıl getirdik (إثَّاقَلَ ) oldu.
Bu fiilin çekimi:
اِثَّاقَلَ يَثَّاقَلُ اِثَّاقُلاً فَهُوَمُثَّاقِلٌ وَذَاكَ مُثَّاقَلٌ لَمْ يَثَّاَقَلْ لَمَّايَثَّاقَلْ مَايَثَّاقَلُ لايَثَّاقَلُ لَنْ يَثَّاقَلَ لِيَثَّاقَلْ لاَيَثَّاقَلْ اِثَّاقَلْ لاتَثَّاقَلْ
c- ( تَفَاعُلْ ) ve ( تَفَعُّلْ)bablarına nakledilen sülasi mücerret fiiller (ت ث د ذ ر س ش ص ض ط ظ ) harflerinden biriyle başlı yorsa bu babdaki ziyade olan ( ت ) bu harflere idgam edilir ve başına hemze-i vasıl getirilir bu idgamı yapmak ta, yapmamak ta caizdir. ( ذَكَرَ ‘ تَذَكَّرَ ‘ دَذَكَّرَ ‘ إذَّكَرَ ‘ يَذَّكَّر ‘ إذَّكُّرًا ) fiil üzerinde bu işlem yapıldıktan sonra mastarı bu vezinde gelir. Bu babla ilgili bu konuyu "BİNA" adlı kitabımızın sonunda yer verdiğimiz i’laller bölümümdeki 30. kurala bak.

Konular

Emsile

Anasayfa
Konular
Tüm Konular

Konular

Emsile.Com Nedir?
Delaletin Kısımları
Adetliyken hangi dualar okunur hangileri okunmaz?
MÜNEBBİHAT VE ŞERHİ
Nasara fiili Çekim ve manaları
40 KUDSÎ HADİS
4 MEZHEBE GÖRE SAKALIN HÜKMÜ
UHUD ŞEHİDLERİ
BİNA
Akaid nedir?

Anahtar Kelimeler