Özet: Klasik dönem eserlerinin genelinde olduğu gibi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (604-672/1207-1273)’nin eserlerinde de kadın, bir kişilik olmaktan çok bir anlam olarak olumsuz şekilde nitelenmiştir. Ancak bu, hiçbir zaman Mevlânâ’nın kadın kişiliğine olumsuz baktığı anlamına gelmez. Zaten Mevlânâ, ifadeden çok anlam üzerinde durmuştur. Çevirisi yapılan bu makalede, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin eserlerinde kadının konumu ve Mevlânâ’nın kadına bakış açısı konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mesnevî, Kadın



Woman in the Thought of Mawlana

Özet: Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî (1207-1273), asırlarca İslâm dünyasında pek çok kişiyi ve topluluğu etkilemiş büyük bir mütefekkir ve mutasavvıftır. Onun İranlı büyük şair Hâfız-ı Şîrâzî (öl.1389) üzerindeki etkileri de ilim ve edebiyat adamlarını meşgul eden konulardan biri olmuştur. Çevirisi sunulan bu makalede, İranlı araştırmacılardan Hamza Ali Ferhâdiyân, iki şairde müşterek veya benzer ifadeleri ele almaktadır.

Anahtar kelimeler: Mevlâna, Hâfız, Mehdî Nûriyân, Hurremşâhî, Abdülkerim Surûş

Common Sayings by Mawlana and Hafiz

Summary: Mawlânâ Jalaluddin Rûmî (1207-1273) is a great sage and man of idea who has influenced many poeple and large crowds for centruies. His influence over well-known Iranian poet “Hafiz-i Shirazi” has been one of the areas of concern to the scientists. In this translated article are found va rious expressions and assessments made by one of the iranian researchers Hamza Ali Farhadian pertinent to the two poets bath common and similiar ones.

Özet: Tercüme ettiğimiz bu makalede, 17. ve 18. asırlarda Osmanlı sa­hası Türk şiirinde de etkili olan ve bugün dahi özellikleri tam olarak anla­şılmayan Sebk-i Hindî’nin İran sahasındaki gelişimi ile başlıca özel­likleri ele alınmıştır. Bu üslûbun Türk şiirindeki etkilerini anlamak için, onun tarihî seyri mutlaka incelenmelidir. Söz konusu makale, örneklere da­yalı olarak Sebk-i Hindî’nin özelliklerini ortaya koyması açısından, hem Klasik Türk şiiri araştırmacıları, hem de Fars edebiyatı araştırmacı­ları için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Sebk-i Hindî, Klasik Türk şiiri, Üslûp, Safevîler dö­nemi, Fars şiiri.

Existence and Features of the Style, Known as Hindî in the Course of Persian Poetry

Özet: Bu çalışmada Mevlevî şeyh, şair ve dervişleri ile Mevlevîlik tarikatı hakkında bilgi veren; Mevlevî mukabelesi, dua ve ayinlerinden bahseden; Mevlevîhâneleri, Mevlevîhânelerdeki faaliyetleri ve Mevlevîhânelerin şeyhlerini konu edinen eski harfli yazma ve basma Türkçe eserler ile Mevlevî ayin ve notalarının değerlendirildiği mecmualar incelenmiştir. XIV. yüzyıldan 1950’li yıllara kadar Osmanlı döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Mevlevîlik ile ilgili eski harfli Türkçe olarak telif edilen yazma eserlerle, yine eski harfli Türkçe neşredilen basma eserler tespit edilip tanıtılmaya çalışılmıştır. Eserler, alfabetik sıraya göre sunulmuş ve bu alfabetik düzenleme, numaralandırılarak sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mevlevîlik, Mevlevî-hâne, Mevlevîler.


The Turkish Works about Mevlevi Order Written in Arabic Alphabet

Özet: Mevlânâ Mesnevî’de hikâyecilik anlayışını ortaya koymaktadır. Hikâye onun ifadeleriyle iki yüze sahiptir; biri olay ve kahramanlar, diğeriyse hikâyenin amacı. Bu iki yapı Mevlânâ’nın ifâdesiyle صورت حکايت (sûret-i hikâyet; hikâyenin şekli) veمعنی حکايت (ma’ni-yi hikâyet; hikâyenin manası) şeklinde tanımlanabilir. Mevlânâ’ya göre hikâyenin gerçek veya uydurma olması önemsenmemelidir. Bu nedenle hikâyelerdeki olay örgüsü, kahramanlar, yer ve zaman, dikkat edilecek ve doğruluğu tartışılacak hususlar değildir. Bu nedenle Mesnevî hikâyeleri, Mevlânâ’nın bakış açısıyla değerlendirilmelidir. Farklı tutumlarla Mesnevî hikâyeleri için oluşturulan yargılar, sahiplerinin metni yorumlama üslubuyla ilgili görülmelidir.

Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mesnevî, hikâye

Form and Content in the Stories of the Mathnawi

Özet: Pakistan’ın kuruluşuna giden yolda ilk adım olarak kabul edilen aşağıdaki metin, Dr. Muhammed İkbâl'in Hindistan’ın Allahâbâd şehrinde 29 Aralık 1930 tarihinde toplanan ve entelektüel, akademisyen ve siyasetçilerin bulunduğu seçkin kişilerin oluşturduğu Tüm Hindistan Müslümanları Birliği’nin Yıllık Toplantısı'nda başkan olarak yaptığı konuşma metninin çevirisidir. Bu metin, İkbâl’in siyasî kabiliyetini ve niçin Pakistan sorusunun cevabını içermesine rağmen, ülkemizde henüz çevrilmiştir. Anadolu topraklarına olan ilgisi ve Türklere olan sevgisi dolayısıyla İkbâl, Türkiye’de çok sevilen bir fikir ve aksiyon adamıdır.
Anahtar Kelimeler: Muhammed İkbâl, Pakistan, Hindistan/İndular, İngilizler, İslâm, Milliyetçilik, Simon Raporu, Yuvarlak Masa Konferansı.
Why Is Pakistan? (The Historical Speech of Muhammad Iqbal)

Özet: Şehriyâr son asırda İran’da yetişen dünyanın en büyük şairlerindendir. Farsça ve Türkçe olmak üzere iki dilde divanı vardır. Onun en büyük özel­liği; klasik ve moderni başarılı bir biçimde birleştirebilmesidir. Bu şekilde kendine has bir tarz ortaya koymuştur. Ortak kültür değerlerimiz bakımından bu denli üstün bir şairin görüş ve değerlendirmeleri Türk Edebiyatı açısından da büyük önem taşımaktadır. Şehriyâr’ın dünya edebiyatına olan vukûfiyeti şiirlerinde ve az sayıdaki yazılarında görülmektedir. Onun burada çevirisi ve­rilen “İran Şiirinde Üslup ve Ekoller” başlıklı yazısı şiire ve sanata dair önemli bilgiler içermektedir.

Anahtar Kelimeler: Şehriyâr, İran Edebiyatı, Üslup ve Ekoller.

Methods and Schools of Iran Poetry

Özet: Anadolu sahasında, XIII. yüzyıldan itibaren, Türkçeyi kullanarak or­taya Türkçe şiir divânları koyan Türk şairler, aldıkları medrese eğitimi ve içerisinde bulundukları kültür atmosferi neticesinde Fars dili ve edebiyatı şairleri ve bunların edebî eserleriyle tanışma fırsatı bulmaktaydılar. Fars dili ve kültürünün etkisinde kalan Türk şairler, Fars dilini şiir yazacak kadar güzel öğrenmişler, hatta şiir yazmaktan da öte bu dilde divân ve divânçeler oluşturmuşlardır. Biz bu çalışmamızda, Anadolu sahasında, divân oluştura­cak kadar Farsça şiir yazmış şairleri tespit ederek onların divânlarının nüs­halarının hangi kütüphanelerde olduğunu kaydettik.
Anahtar Kelimeler: Farsça, Farsça divân, Türk Edebiyatı, Fars Edebiyatı, Osmanlı edebiyatı.
Persian Diwan and Diwanches in Turkish Literature

Özet: Hz. Mevlânâ ve onun adına nisbetle kurulmuş olan Mevlevîlik Türkiye ve dünya üniversitelerinde çok sayıda ilim adamının ilgisini çekmiştir. Tür­kiye üniversitelerinde tamamlanmış doktora ve yüksek lisans seviyesinde yapılan tezler bu çalışma ile bir araya getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mevlevîlik, şair, musiki, doktora tezi, yüksek lisans tezi.


Ph. D. and Post Graduate Thesis Related to Mawlana and
Mawlawiyya at Turkish Universities

Summary: Mawlana and Mawlawiyya which has originated from him has been attracted by a great many of the scientists at Turkish and international universities with a great interest. In this study the Ph. D. and post graduate thesis related to this area at Turkish Universities have been compiled.

Keywords: Mawlana, Mawlawiyya, poet, music, Ph. D., post graduate


GİRİŞ

Özet: Gazneliler, siyasî alanda oldukça güçlü bir saltanat sür­mekle birlikte ilim ve edebiyat alanında da çok değerli ürünle­rin ortaya konmasına vesile olmuşlardır. Yazılan mensur eserle­rin çoğunluğu Arapça’dır. Farsça olarak kaleme alınanlar da edebiyat, kültür, din ve tarih açısından oldukça büyük önem ta­şımaktadır. Tarih-i Beyhakî, Zeynü’l-Ahbar, Nurü’l-Ulüm ve Kitabü’l-Ebniyye gibi eserler hem her birisi kendi sahasında temel oluşturan ve günümüze kadar ulaşabilen en eski kitaplar­dır; hem de Türk ve Fars ortak kültür mirasının kaynaklarını teşkil ederler. Biz de böyle önemli eserleri bir nebze tanıtmakla döneme bu alanda bir ışık tutmak istedik.
Anahtar Kelimeler: Farsça nesir, Gazneliler dönemi, Edebiyat tarihi.

Prose in the Ghaznavid Period

Özet: Sultan Ahmed Hazînî XVI. yüzyılda yaşamış, ömrünün büyük bir kısmını Anadolu’da geçirmiş, bir çok eser telif ede­rek Yeseviyye tarîkatının yaygınlaşması için çalışmış bir der­viştir. Bu makalede, bugüne kadar Yesevîlik konusunda yapı­lan araştırmalara kaynaklık etmiş olan Cevâhiru’l-ebrâr min Emvâci’l-bihâr adlı eserin yazarı Sultan Ahmed Hazînî’nin Farsça Dîvânı tanıtılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Hazînî, Cevâhiru’l-ebrâr, Hi­sar, Farsça Dîvan

Hazini and His Persian Diwan
Summary: Sultan Ahmad Hazini was a dervish who lived in 16th century, spent majority of his life in Anatolia and helped to spread tariqa of Yasaviyye by writing many books. In this article, Ahmed Hazînî who has assisted the researches on the field of “Yasaviyye” with his work that called “Javahir al-abrar min amvaj al-bihar”, has been described his Diwan that has been written in Persian.  
Keywords: Sufism, Hazini, Javahir al-Abrar, Hisar, Persian Diwan

HAZÎNÎ

Özet: Mevlânâ Celâleddin-i Rumî (604-672/1207-1273), gerek Dîvân-ı Kebîr’inde, gerekse diğer eserlerinde İranlı şairlere çe­şitli atıflarda bulunmuş, şiirlerinden alıntılar yapmış veya onlara nazîreler söylemiştir. İlk dönem Mevlevî kaynaklarında da bu hususta bazı bilgiler bulunmaktadır. Bu makalede bu önemli konu ele alınmış ve Mevlânâ’nın diğer şairlerle ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mevlâna, Dîvân-ı Kebîr, Mesnevî, İranlı şairler.

The Iranian Poets who Effected His Poetry or Meet with Mavlana
Summary: Mavlana Jalaluddin Rumi whether in his Divan-i Kabir or in his other works like as Mathnavi and Fihi Mafih has quoted some poems from other Iranian poets. There is some information about this subject in early Mavlavi sources. This article deals with this very important topic and puts forward the poetic relationship of Mavlana with other poets.
Keywords: Mavlana, Divan-i Kabir, Classical Persian Poets.
Çevirenin Sunuşu

Özet: Tercüme ettiğimiz bu makalede Büyük Selçuklular ve halefleri dev­rinde Tebriz ele alınmıştır. Makalede Selçukluların ortaya çıkışı ve yükseliş­leri konuları kaynaklara dayalı olarak verilmiş, akabinde Selçukluların öne­minden bahsedilerek onlarla ilgili olarak kaynaklardaki bilgi azlığına işaret edilmiştir. Devamında Büyük Selçuklular ve halefleri devrinde Tebriz ile alâkalı kaynaklara dayalı olarak bulunabilen bilgiler sıralanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Büyük Selçuklular, İran, Tebriz, Tuğrul, Alpaslan, Melikşah

Tabriz in the Period of Grand Saljuks and Their Successors

Özet: Abdüllatif b. Abdullah, XVII. yüzyılda Hindistan’da
yaşamış ve bir çok eser kaleme almış önemli bir Mevlevidir. Hindistan’daki Mesnevi araştırmalarının önemli temsilcilerindendir. Onun hazırladığı Mesnevi sözlüğü, bugün de Mesnevi çalışmalarında kaynak eser olarak gösterilmektedir. Bu çalışmada onun hayatı araştırılmış ve Mesnevi ile ilgili üç eseri
tanıtılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Abdullâtif b. Abdullah, Mesnevi, Letâifu’l-lugât, Nüsha-i Nâsiha-i Mesneviyyât-ı Sakîme, Letâifu'l-ma’nevî min Hakâyiki’l-Mesnevî.

The Life of Abd al-Latif b. Abd Allah and His Works about Mathnavi of Mavlana
Summary: Abdullatif b Abdullah who lived in 17th century in
India and wrote many books was an important Mawlavian. Therefore, he was an important representative of researches of
Masnawi in India. The Masnawi Dictionary which he composed is referred as a main resource in almost all